Relatievorm kan belangrijke rol spelen voor ondernemer

Naast het inrichten van uw onderneming als een onderdeel van vermogensstructurering en wellicht ook om belasting te besparen, kan uw persoonlijke situatie ook een rol spelen. De verschillende samenlevingsvormen hebben elk hun eigen voor- en nadelen. Voor welke relatievorm gaat u?

Er zijn 3 manieren om een relatie officieel vast te leggen: u kunt trouwen, u kunt een geregistreerd partnerschap aangaan of u kunt uw relatie vastleggen in een notariële samenlevingsovereenkomst.

Trouwen

Door te trouwen ontstaat er een juridische band tussen de partners. Echtgenoten zijn bijvoorbeeld automatisch elkaars erfgenaam en hebben het recht om elkaars achternaam te gebruiken. Ten aanzien van het vermogen is er een verschil of u bent getrouwd vóór of na 1 januari 2018, tenzij er huwelijksvoorwaarden bij een notaris zijn gemaakt.

Bent u getrouwd na 1 januari 2018 zonder huwelijksvoorwaarden, dan geldt de ‘beperkte gemeenschap van goederen’. Dit houdt in dat het vermogen dat u en uw echtgenoot (samen of alleen) opbouwen vanaf de trouwdag van u samen is. Het vermogen dat vóór de trouwdag privé was, blijft privé. Ook schenkingen en erfenissen blijven in principe privé. Vermogen dat voor het huwelijk al van u samen was, hoort wel tot de beperkte gemeenschap van goederen.

Bent u getrouwd vóór 1 januari 2018 zonder huwelijksvoorwaarden, dan geldt de ‘algehele gemeenschap van goederen’. Dit houdt in dat alles wat u en uw partner nu hebben of nog zullen opbouwen, in principe van u samen is. Dat geldt ook voor alle bezittingen en schulden die u en uw partner voor het huwelijk al hadden. Ook erfenissen en schenkingen zijn in principe gezamenlijk.

Geregistreerd partnerschap

Een geregistreerd partnerschap heeft vrijwel dezelfde gevolgen als trouwen. Het is mogelijk om een geregistreerd partnerschap op een later moment om te zetten in een huwelijk. De afspraken die al tussen u golden tijdens het geregistreerd partnerschap, blijven dan ook gewoon gelden, tenzij u huwelijksvoorwaarden maakt. Overigens is het omgekeerde niet mogelijk: het omzetten van een huwelijk in een geregistreerd partnerschap.

U kunt uw relatie ook officieel vastleggen in een notariële samenlevingsovereenkomst. Dat is overigens niet verplicht als u samenwoont, maar een samenlevingsovereenkomst biedt wel enkele (fiscale) voordelen.

Let op! Bent u nog geen fiscaal partner van elkaar?  Neem dan zeker een verblijvensbeding op in uw samenlevingsovereenkomst, zodat bij overlijden van één van u alle gemeenschappelijke goederen vrij van erfbelasting aan de ander toekomen. 

Afwijken van de wettelijke regels

Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap kunt u ervoor kiezen om af te wijken van de wettelijke regels. Dat kan door het opstellen van huwelijksvoorwaarden of partnerschapsvoorwaarden. Zulke voorwaarden maakt u bij de notaris voordat u gaat trouwen of een geregistreerd partnerschap aangaat. Maar ook als u al getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap heeft, is het nog mogelijk om zulke voorwaarden op te stellen of te wijzigen. Hierna wordt alleen gesproken over de regels voor trouwen en huwelijksvoorwaarden, maar dezelfde regels gelden voor een geregistreerd partnerschap en partnerschapsvoorwaarden.

Koude uitsluiting

Met huwelijksvoorwaarden kunt u bijvoorbeeld kiezen voor ‘koude uitsluiting’. Dan bepaalt u dat het vermogen van u en uw partner volledig gescheiden blijft en dus privé van ieder is. Dit geldt voor al uw huidige en toekomstige bezittingen en schulden.

Koude uitsluiting heeft als voordeel dat u elkaar beschermt tegen schuldeisers van de ander

Koude uitsluiting heeft als voordeel dat u elkaar beschermt tegen schuldeisers van de ander. Gaat u uit elkaar, dan blijft uw vermogen van u.

Koude uitsluiting kan nadelig zijn voor de minder vermogende partner. Als één van de partners thuisblijft om voor de kinderen te zorgen, bouwt diegene geen vermogen op. Die partner heeft dan (bij scheiding) geen aanspraak op het inkomen of vermogen van de ander.

Het nadeel van de koude uitsluiting kunt u oplossen door een ‘verrekenbeding’ op te nemen. U spreekt dan met elkaar af om inkomsten of vermogen met elkaar te delen tijdens het huwelijk (periodiek) of aan het einde van het huwelijk (finaal). Een periodiek verrekenbeding houdt in dat dat u jaarlijks de overgespaarde inkomsten met elkaar zult delen.

Finaal verrekenbeding

Bij een finaal verrekenbeding verrekenen de partners bij het einde van hun huwelijk de waarde van hun vermogens alsof er sprake is van één gezamenlijk vermogen. Een huwelijk eindigt bij echtscheiding of als één van de partners overlijdt. Het finaal verrekenbeding kan ook op maat worden gemaakt door het bedrag te maximeren of door bepaalde bezittingen uit te zonderen van de verrekening, bijvoorbeeld een woning of onderneming. Ook kunnen de partners afspreken dat het finaal verrekenbeding alleen geldt bij overlijden en niet bij echtscheiding.

Voor ondernemers is het raadzaam om huwelijkse voorwaarden op te stellen. Het maakt daarbij geen verschil in welke vorm de partner die onderneming heeft (eenmanszaak, bv/nv, maatschap, vof).

Bent u een getrouwde ondernemer en heeft u geen huwelijksvoorwaarden, dan is het niet altijd duidelijk of de onderneming nu privé is of niet. Dat hangt ervan af of uw onderneming vóór of tijdens het huwelijk is gestart, maar ook of u of uw partner geld heeft geïnvesteerd in het bedrijf. Deze onduidelijkheid kan leiden tot ongewenste situaties bij het einde van het huwelijk, waardoor u uw onderneming onverwachts toch moet delen met uw (ex-)partner.

Erfbelasting partner zijn
Voor de erfbelasting maakt het nogal een verschil of u elkaars partner bent. Bent u fiscaal partner, dan kunt u bij overlijden in 2020 belastingvrij € 661.328 van uw partner erven. Erft u meer dan deze vrijstelling, dan wordt het meerdere tot € 126.723 belast met 10% erfbelasting. Daarboven geldt een tarief van 20%. Als u geen fiscaal partner bent, is de vrijstelling maar € 2.208 en geldt een hoger tarief van 30% – 40%.

Vergoeding

Zonder huwelijksvoorwaarden bent u als partner-ondernemer verplicht om een ‘redelijke vergoeding’ te betalen ten behoeve van het gemeenschappelijke vermogen. Maar het is niet altijd duidelijk wat een ‘redelijke’ vergoeding is. Dat kan bijvoorbeeld afhangen van de grootte van de onderneming, de duur van het huwelijk of de tijd en energie die de ondernemer in het bedrijf heeft gestopt. Dit zal dus per geval verschillen en is niet van tevoren te bepalen.

Wordt er geen redelijke vergoeding betaald, dan kan in het ergste geval de helft van de waarde van de onderneming aan de andere partner toekomen. Daarom is het raadzaam om deze wettelijke bepaling uit te sluiten in huwelijksvoorwaarden.

De verplichting tot het betalen van een redelijke vergoeding kunt u uitsluiten in huwelijksvoorwaarden, maar dat zou oneerlijk kunnen zijn. Dit kunt u oplossen door bijvoorbeeld een finaal verrekenbeding op te nemen. Tot slot is het verstandig om elkaar te beschermen tegen (zakelijke) schuldeisers. Bij koude uitsluiting – eventueel aangevuld met een verrekenbeding – blijven uw bezittingen, maar ook al uw schulden gescheiden. Uw schuldeisers kunnen dan geen aanspraak maken op het bezit van uw partner.

De belangrijkste verschillen tussen de diverse relatievormen

Hierna vindt u de belangrijkste verschillen tussen een notariële samenlevingsovereenkomst en een huwelijk of geregistreerd partnerschap.

Notariële samenlevingsovereenkomst

• overlijden: alleen erfgenaam als er een testament is;
• naam: ieder behoudt eigen naam;
• kinderen: er is erkenning door de vader nodig om officieel de vader te worden. De moeder heeft automatisch het ouderlijk gezag. Voor de vader is een aanvraag voor gezamenlijk ouderlijk gezag bij de rechtbank nodig;
• pensioen: alleen recht op nabestaandenpensioen als de partner is aangemeld bij het pensioenfonds. Opgebouwd ouderdomspensioen wordt bij uit elkaar gaan niet gedeeld, tenzij anders geregeld;
• uit elkaar gaan/scheiding: de formaliteiten en afwikkeling hangen af van de afspraken in de samenlevingsovereenkomst. Geen scheiding via de rechter;
• partneralimentatie: geen verplichting van partneralimentatie, tenzij anders is geregeld in samenlevingsovereenkomst.

Huwelijk/geregistreerd partnerschap

• overlijden: automatisch elkaars erfgenaam (zonder testament);
• naam: recht om elkaars naam te gebruiken;
• kinderen: echtgenoten/partners zijn automatisch de juridische ouders van het kind en hebben gezamenlijk het ouderlijk gezag;
• pensioen: er is een nabestaandenpensioen bij overlijden. Bij scheiding wordt opgebouwd ouderdomspensioen gedeeld, tenzij dit anders is geregeld in huwelijksvoorwaarden of echtscheidingsconvenant;
• uit elkaar gaan/scheiding: de afwikkeling hangt af van de huwelijksvoorwaarden. Zijn die er niet, dan moet u alle bezittingen en schulden verkregen tijdens huwelijk samen delen. De scheiding moet via de rechter. Bij geregistreerd partnerschap hoeft scheiding niet via de rechter als er geen kinderen zijn;
• partneralimentatie: partneralimentatie, tenzij dit anders is geregeld in echtscheidingsconvenant of door de rechter.